رايانه(کامپیوتر) چیست؟
کامپیوتر ماشینی است قابل برنامه ریزی که از ترکیب اجزای الکترونیکی والکترومکانیکی تشکیل شده است ومی تواند پس از دریافت ورودی ها بر اساس دنباله ای از دستور والعمل ها پردازش های خاصی را انجام داده وسپس نتیجه را ذخیره نموده ویا به خروجی بفرستد. کامپیوتر در آموزش ،صنعت ، سینما وتلویزیون ،پروژه های علمی وتحقیقاتی کاربرد دارد.
داده چیست ؟
در سیستم کامپیوتری مقادیر ورودی سیستم را داده يا data می نامند.
پردازش :
هر عملی که کامپیوتر روی داده ها انجام می دهد پردازش processing می نامند.
اطلاعات :
در سیستم کامپیوتر، حاصل پردازش سیستم را اطلاعات Information گویند.
پیشینه ی پیدایش رایانه در ایران
رایانه از ابتدای سال 1340: حدود 22 سال پس از اختراع – وارد ایران شد. بانک ملی و شرکت نفت نخستین نهادهایی بودند که کار با رایانه را شروع کردند. سپس دانشگاه تهران در سال 1343 از رایانه استفاده کرد. سال 1356 نیز شمار رایانههای موجود در کشور به 616 دستگاه رسید.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، نهادهایی برای سیاستگذاری در زمینه امور انفورماتیک ایجاد شد و به امور رایانهای سرو سامانی بخشید. با سیاستگذاری و فعالیت نهادهای متولی فناوری اطلاعات و تلاش و سرمایهگذاری بخش خصوصی، فناوری اطلاعات در سالهای اخیر رشد نسبتاً خوبی داشته است.
دسترسی به اینترنت در پایان دهه 1370 بویژه ابتدای دهه 1380 موجب شد بسیاری از جوانان و افرادی که احساس میکردند مطلبی برای ارائه به عموم دارند از رهگذر ایجاد وبسایتها، وبلاگها و ... به انتشار افکار و اندیشهها و مطالب علمی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بپردازد.
از ورود رایانه به ایران (1340) تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مرکزی برای برنامهریزی امور رایانهای در ایران وجود نداشت اما پس از انقلاب، کمیسیون ملی انفورماتیک تشکیل شد و لایحه قانون شورای عالی انفورماتیک نیز چهارم تیر 1359 به تصویب شورای انقلاب رسید.
هشتم اردیبهشت 1377 هم شورای عالی اطلاعرسانی به منظور گسترش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در وزارتخانهها و سازمانهای دولتی به وجود آمد. 19 آذر 1382 نیز به موجب قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به شورای عالی فناوری اطلاعات ریاست جمهوری واگذار شد.
با توجه به اینکه کاربر رایانه در ایران از ابتدای ورود آن تا دهه 1370 بسیار محدود بوده جرم رایانهای پیشینه چندانی در ایران ندارد و اگر احیاناً جرمی در این خصوص واقع شده باشد، گزارشی از آن منتشر نشده است.
وقوع جرم رایانهای به تدریج از دهه 1370 در ایران شروع شد. البته آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست. سوء استفاده از رایانه برای ارتکاب جرمهای سنتی، به کارگیری ویروس از رهگذر توزیع حاملهای واژهآلوده به ویروس، سوء استفادههای مالی و تکثیر غیرمجاز نرمافزارهای رایانهای از جمله جرمهای رایانهایاند که در مقیاس بسیار اندک در دهه 1370 واقع شده و با قوانین کیفری مرسوم مورد رسیدگی قرار گرفتند (دادنامه مورخه 3/4/88 – شعبه 65 کیفری 2) در ایران، از نیمه دوم دهه 1370 بویژه از ابتدای دهه 1380 که استفاده سازمانهای اداری و مؤسسههای خصوصی و افراد حقیقی از رایانههای شخصی گسترش یافته و دسترسی به خدمات متعدد اینترنت امکانپذیر شده است، ارتکاب جرم رایانهای رشد به نسبت سریعی داشته است.
اشاعه فحشا و منکرات، انتشار عکس و تصویرها و مطالب خلاف عفت عمومی ایجاد اختلاف بین اقشار جامعه از میان طرح مسائل قومی و نژادی، انتشار مطالب نژادپرستانه، انتشار اسناد و مسائل محرمانه، اهانت به مقدسات مذهبی و دینی، اهانت و افترا نسبت به مقامهای دولتی (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) سرقت ادبی و مانند آن از جمله جرمهایی هستند که پس از فراهم شدن امکان استفاده از خدمات اینترنت از رهگذر وبسایتها و وبلاگها، پست الکترونیکی، گروههای خبری، چت (گپ اینترنتی) و سایر خدمات اینترنتی، ارتکاب یافتهاند.
قانونگذار در سال 1379 در برابر برخی از جرمهای رایانهای واکنش نشان داد و با الحاق تبصره 3 به ماده 1 قانون مطبوعات مقرر داشت که کلیه نشریات الکترونیکی مشمول موارد این قانون است. (این نخستین واکنش قانون ایران در برابر جرم رایانهای است، قانون اصلاح مطبوعات مصوب 30/1/79 مجلس شورای اسلامی) دومین واکنش قانونی از رهگذر قانونی وضع «قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای» به عمل آمد. این قانون در تاریخ 4/10/1379 به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ 10/10/79 به تأیید شورای نگهبان رسید. ماده 13 این قانون نقض حقوق پدیدآورندگان آن دسته از نرمافزارهای رایانهای را که مورد حمایت این قانون قرار گرفتهاند، جرم انگاشته و برای آن مجازاتی معادل 91 روز تا شش ماه حبس و جزای نقدی تعیین کرده است.
این مصوبه بیانگر حمایت قانونگذار از یک تشکل صنفی به حساب میآید و به نظر میآید که در خصوص جرایم رایانهای تصویب شده ولیکن به نظر می رسد جنبه پیشگیرانه درخصوص پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای مالکیت معنوی باشد نه جنبه پیشگیری از جرم صرف.
سومین واکنش قانونگذار ایران در برابر جرم رایانهای در سال 1382 از رهگذر تصویب قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، مصوب 9/10/1382 مجلس شورای اسلامی به عمل آمد. به موجب ماده 131 این قانون، جعل اطلاعات و دادههای رایانهای، تسلیم و انشای غیرمجاز از اطلاعات و دادهها به افرادی که صلاحیت دسترسی به آن را ندارند، سرقت یا تخریب حاملهای داده و سوء استفاده مالی از رهگذر رایانه (کلاهبرداری و اختلاس) از جانب نظامیان جرم انگاشته شده و مرتکب حسب مورد به مجازات جرم ارتکابی محکوم شد.
چهارمین واکنش قانونگذاران ایران در مورد جرم رایانهای از رهگذر تصویب قانون تجارت الکترونیکی مصوب 17/10/82 مجلس شورای اسلامی به عمل آمده است. به موجب مواد 67 تا 76 این قانون، جعل رایانهای، کلاهبرداری رایانهای نقض حقوق مصرفکننده، نقض قواعد تبلیغ، نقض حقوق مؤلفان، نقض اسرار تجاری، نقض علامتهای تجاری و جرمهای مرتبط با دادههای شخصی مسیر دادوستدهای الکترونیکی جرمانگاری شدهاند.
هر یک از چهار قانون پیش گفته در بستر خاص خود قابلیت اعمال دارند. برای نمونه، قانون مطبوعات فقط نسبت به جرمهای رایانهای ارتکابی در قالب نشریههای الکترونیکی و قانون مجازات نیروهای مسلح فقط در مورد برخی از جرمهای رایانهای نظامیان و قانون تجارت الکترونیکی فقط در مورد برخی از جرمهای رایانهای ارتکابی، در بستر داد وستدهای الکترونیکی اجرا شدنیاند. برای مقابله با سایر سوء استفادههای رایانهای مانند سوء استفاده از رایانه به منظور نفوذ به حریم خصوصی افراد، تخریب، سرقت و توقف و تغییر و سوء استفاده از دادههایی که فاقد شرایط مقرر در قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای، سوء استفادههای مالی رایانهای بیرون از بستر دادوستدهای الکترونیکی و سایر سوء استفادههای رایانهای، به یک قانون جامع نیاز است.